In dit blog neem ik het mechanisme van overleven onder de loep. Wat doe je veelal (onbewust) om pijn te vermijden? Hoe herken je jouw overlevingsstrategie(en). Wat is de tol die je betaalt als je blijft wegvliegen van de pijn?

Pijn is niet fijn

Wij mensen doen er alles aan om geen pijn te ervaren. Het leven kent naast vreugde en succes ook teleurstelling en tegenslag. We winnen en verliezen. De impact van het verlies hangt niet alleen af van hoe groot het verlies is. Hoe je met eerdere verlieservaringen bent omgegaan en hoe oud je was toen je voor het eerst geconfronteerd werd met een groot verlies, speelt eveneens een rol.

Grote verliezen

Grote verliezen zijn bijvoorbeeld: het overlijden van een dierbare, vluchten uit je geboorteland, (echt)scheiding, verminderde gezondheid, ongeneeslijke ziekte, kinderloosheid, verhuizen of werkeloosheid. Hier kan het verlies zo overweldigend zijn, dat het ons tijdelijk ontwricht. De gebeurtenis valt moeilijk te integreren in je levensverhaal. Gevoelens van hulpeloosheid, machteloosheid doen een aanslag op je draagkracht.

Onzichtbare verliezen

Met onzichtbare verliezen bedoel ik de situaties waarin je als kind niet gehoord en gezien bent. Hier is sprake van een geleidelijk verlies. Dit kan vanwege het niet emotioneel beschikbaar zijn van je vader of moeder, onveiligheid of te weinig liefdevolle aandacht en zorg. Maar ook op het oog onschuldig lijkende zaken kunnen ingrijpend zijn. Bijvoorbeeld de hoge verwachtingen van je ouders naar jou als kind of het niet serieus nemen van je angsten of twijfels door hen.

Wat doen we om pijn te vermijden

De psyche zoekt bij een verlies een oplossing. Franz Ruppert (professor in de psychologie) heeft zich verdiept in trauma. Hij omschrijft het als de splitsing van de ziel.

Uitleg van de afbeelding

De grote cirkel staat symbool voor de heelheid. Wanneer je geboren wordt ben je heel. Splitsing van de heelheid vindt plaats wanneer er een ingrijpende gebeurtenis plaatsvindt. Je wordt overspoelt door gevoelens en emoties en kunt het niet bevatten. Of zoals eerder aangegeven betreft het een continue terugkerend patroon van niet gehoord of gezien worden en dat zorgt voor een geleidelijk verlies.

Traumadeel

Trauma komt uit het Grieks en betekent ‘wond’. Een wond die zich vooral in het lijf bevindt. Alle gevoelens, emoties en ervaringen die horen bij dit verlies sla je op in het traumadeel en worden hierin bewaard. Dit deel wordt ook wel het ‘gewonde deel’ genoemd. Niet alleen nare, maar ook de mooie en dierbare herinneringen bevinden zich in dit deel. Kenmerkend voor dit deel is dat het in de tijd blijft stilstaan. Het gaat niet mee in je verdere groei en ontwikkeling. Het zal daarbij altijd een poging doen om gehoord en gezien te worden. Je kunt in het hier en nu getriggerd worden. Zo kan het zijn dat je op een begrafenis van iemand die je minder goed kent, opeens overspoeld wordt door verdriet.

Overlevingsdeel

Mensen hebben van nature de drang om te overleven. Wanneer een gebeurtenis pijnlijk is en je overspoelt, schakel je over naar het overlevingsdeel. In eerste instantie is het overlevingsdeel je noodrem. Het maakt dat je ondanks de pijn en de stress die je voelt kunt blijven handelen. Kenmerkend voor dit deel is dat het niet alleen aanzet tot handelen. Een andere belangrijke functie is het afschermen van het traumadeel. Daarmee zorgt het dat alle herinneringen, emoties en gevoelens die in dat deel opgeslagen liggen niet worden aangeraakt.

Een loodzware taak die je veel energie kost. Want om het traumadeel te kunnen afschermen zijn strategieën nodig.

Herken je overlevingsstrategie(en)

De overlevingstrategie(en) die je ontwikkelt helpen je niet alleen om na een heftige gebeurtenis door te gaan. Je ontwikkelt hierop eveneens talenten (competenties). Ze helpen, maar kunnen op enig moment een struikelblok vormen. Uiteindelijk kan dit leiden tot uitputting.

Overlevingsstrategieën kunnen zijn:

  • Rationaliseren. Je kunt niet of moeilijk bij je gevoel.
  • Bagatelliseren. Het valt wel mee.
  • Idealiseren. Het mooier zien.
  • Radicaliseren. Verharden en scherp (ver)oordelen.
  • Vermijden. Uit de weg gaan van pijnlijke emoties, gevoelens.
  • Perfectionisme/controlefreak. Ik laat niets aan het toeval over.
  • Verdringen. De leegte opvullen door overmatig eten, drinken, sporten, werken etc.
  • Weglachen. Grappen maken, de clown uithangen.
  • Masker opzetten. Niet tonen van wat je denkt en voelt.
  • Pleasen. Zorgen voor de ander en altijd de ander als eerste behandelen.
  • Overprikkeld. Kort lontje en snel geïrriteerd.

Voordat ik uitleg waarom het belangrijk is om je overlevingsdeel te herkennen, eerst nog een korte uitleg over het gezonde deel.

Gezonde deel

Het gezonde deel zorgt dat je verantwoordelijkheid neemt en reflecteert op wat er is gebeurd. Naast het gezonde deel heb je ook de beschikking over hulpbronnen. Dit zijn eigenschappen die helpend zijn. Humor, creativiteit, doorzettingsvermogen zijn van die hulpbronnen. Hulpbronnen kunnen zich ook buiten jou bevinden. Dit zijn mensen die jou begrijpen en inspireren.

Waarom is het belangrijk om je overlevingsdeel te herkennen?

Een overlevingsdeel wordt vaak als het gezonde deel ervaren. Een overlevingsstrategie voelt vertrouwt en vaak zo ‘eigen’. De opmerking herken je vast wel bij jezelf: ‘zo ben ik nu eenmaal’ of ‘ik kan niet anders’. Het grootste verschil is dat het overlevingsdeel in tegenstelling tot het gezonde deel de levensenergie bevriest en niet laat stromen. Het zorgt er voor dat je je minder vrij voelt en dit staat je groei en ontwikkeling in de weg. Om die reden is het dus belangrijk om je overlevingsdeel te leren herkennen.

De tol die je betaalt als je blijf wegvliegen

Wanneer je krampachtig de overlevingsstrategieën in stand blijft houden zal dit leiden tot uitputting en vervreemding van jezelf. Dit kan zich uiten in gejaagdheid, onrust, prikkelbaarheid. Maar ook in fysieke klachten. Want zoals eerder al gezegd. Het traumadeel zal zich altijd willen laten horen en zien.

De uitnodiging is om alle delen met elkaar in contact te brengen en je zo verbinden met dat wat verloren is. Pas dan kun je oude wonden helen.

Heb je een vraag over dit artikel of behoefte aan begeleiding? Ik help je graag. Neem gerust vrijblijvend contact met mij op.

Monique

 

Bronnen:

Ruppert, F. (2010) Symbiose en autonomie.

Maes, J & Modderman H. (2010) Handboek Rouw Rouwbegeleiding Rouwtherapie. 

1 antwoord
  1. Jeanette
    Jeanette zegt:

    Ik volg hypnotherapie. Kun je daarmee bij je oude wonden en het geheel weer helen?of met emdr?

Reacties zijn gesloten.